Friesland Post maart 2014
Voordelen van Schotse Hooglanders
Schotse Hooglanders wat hebben die te zoeken in de natuur? Vroeger zag je deze robuuste runderen hier niet. Nu bevolken ze in kuddevorm menig natuurgebied. Door begrazing helpen ze beheerders bij het in stand houden van het landschap. Daar komt nog bij dat het vlees van uitstekende kwaliteit is.
De Schotse hooglander is een fors gebouwd runderras met een ruige, bruinachtige vacht en imposante, puntige horens. Heel anders dus dan het Friese zwartbonte ras. ‘Dat beest hoort hier niet thuis’, zo reageerde menige Fries na de eerste verschijning van dit dier. ‘Waarom moeten voor begrazing uitheemse dieren worden ingevoerd? ls onze eigen koe soms niet goed genoeg?’ Het antwoord daarop is tweevoudig. Ten eerste: dat hij hier niet thuis hoort is niet helemaal waar. Ten tweede: hij verricht ‘werk’ waar de Friese koe niet toe in staat is. De Schotse hooglander lijkt sprekend op de oeros. Die kwam na de laatste ijstijd (zo’n 10.000 jaar voor Christus) in vrijwel heel Europa en dus ook in Fryslân talrijk voor.
Tot voor kort dachten wetenschappers dat de oeros in Nederland in de vierde eeuw was uitgestorven. Maar in 2008 ging men daar anders over denken. Toen vond een amateurarcheoloog in terpresten bij Holwerd een hoorn van de oeros, die tussen 555 en 650 in de Friese kweldergebieden langs de kust moeten hebben geleefd. Uiteindelijk is de oeros door gebrek aan leefruimte, maar ook door de jacht, definitief verdwenen. De laatste oeros stierf in de zeventiende eeuw in Polen. Nu is de oeros in de gedaante van de Schotse hooglander dus weer te zien in de Friese natuur. Mooi toch?
Natuurlijke maaiers
De eerste Schotse hooglanders in Fryslân werden in 1987 door It Fryske Gea geïntroduceerd in het Ketliker Skar. Deze dieren werden daar naartoe gehaald om te helpen met het in stand houden van het landschap. Het oorspronkelijke idee daarvoor ontstond in de jaren zestig van de vorige eeuw bij Kritisch Bosbeheer. De achterliggende gedachte was dat op die manier open plekken in het bos zouden ontstaan, waardoor de diversiteit aan plantensoorten zou toenemen. lnheemse dieren als reeën, hazen en konijnen zijn daartoe niet in staat. Die dragen wel een steentje bij, maar niet afdoende. Heel vroeger waren het met name runderen en edelherten die de vegetatie kort hielden, vandaar dat men op de gedachte kwam om dat soort dieren opnieuw in te zetten. De Schotse hooglanders grazen ook nu nog in het Ketliker Skar. Maar niet alleen daar, ook de Delleboersterheide, het Fochteloërveen, het Drents-Friese Wold, de Heide fan Allardseach, het Lauwersmeergebied en Terschelling herbergen deze natuurlijke maaiers.
Jaarrondgrazers
De meeste terreintypen in Fryslân kunnen alleen in stand worden gehouden als er beheersmaatregelen worden toegepast. Vaak moet er worden gemaaid, geplagd of gerooid. Dat kost veel tijd, geld en mankracht en veroorzaakt tevens verstoring in de natuur. Dan zijn kudden grote grazers een goed alternatief. Ze leveren een belangrijke bijdrage aan de dynamiek van het plaatselijke milieu. Schotse hooglanders zijn jaarrond grazers, wat zeggen wil dat ze het hele jaar door zelf hun voedsel moeten zoeken. Ze eten gras, kruiden, jonge boompjes en toppen van iets grotere exemplaren. Dat gaat ze gemakkelijk af, ook in strenge winters. Ze eten dan schors en dergelijke, het schijnt dat er ook dan door de dieren nog vet wordt aangezet. Friese koeien zijn hier niet geschikt voor. ln weidegebieden kunnen ze het lang volhouden, maar dat geldt niet voor terreintypen als bos en hei. Bovendien moeten die in de winter naar binnen worden gehaald. Door het wegvreten van opslag houden Schotse hooglanders verbossing van open vlakten tegen en blijven open plekken in het bos intact. Door hun invloed op het milieu scheppen ze tevens nieuwe kansen voor sommige planten- en diersoorten. Ook helpen Schotse hooglanders bij de verspreiding van zaad dat in hun mest zit of aan hun vacht kleeft.
Lekker en gezond
ln culinaire kringen wint het vlees van de Schotse hooglander aan populariteit. Geen wonder, want deze dieren lopen immers het hele jaar door buiten. En dan ook nog in de natuur, waar ze in weer en wind diverse soorten gras, kruiden, twijgen en schors eten. Gezonde dieren die veel in beweging zijn, hetgeen goed is voor de ontwikkeling van het spierweefsel en de verdeling van de laagjes vet door het vlees heen. Daardoor heeft dat vlees een mooie gemarmerde structuur. Wie het eet zal de malsheid en de verfijnde smaak opvallen. Maar het is niet alleen de structuur en de smaak die het vlees van de Schotse hooglander zo bijzonder maakt. Het is ook nog eens gezond! Deze oerbeesten eten namelijk puur natuur. Ze worden niet bijgevoerd met geteeld krachtvoer zoals soja, mais en diverse graansoorten. En wat ook heel belangrijk is: ze krijgen geen antibiotica. Pure gezondheid dus. Prettig om te weten wanneer je een lekker stukje bief naar binnen werkt.
Vlees van Schotse hooglanders is te verkrijgen bij Jelwin en Ymkje Kuipers in Opende SchotseHooglanders.nl
Tekst: Harrie Ernst
